Mobilna biblioteka – wychodzimy do czytelników!

Mobilna biblioteka, czyli wyjście z książkami do czytelników, w plener, z wykorzystaniem zabawnego wózka z książkami, który staje się środkiem do rozmowy i znakiem rozpoznawczym biblioteki? To działa!

Biblioteki sięgają po różnorodne rozwiązania, aby dotrzeć do nowych czytelników i rozbudzić zainteresowanie książkami. Szukają sposobów na utrzymanie stałych użytkowników i proponują nietypowe formy działalności. Praca bibliotek nie ogranicza się już tylko do gromadzenia, opracowywania, wypożyczania książek, lecz polega również na działaniach promujących czytelnictwo. Obecnie biblioteki współpracują z lokalnymi podmiotami przy organizacji wydarzeń literackich, angażują się w współtworzenie partnerstw, pojawiają się z ofertą podczas lokalnych pikników, współpracują z instytucjami oświatowymi i kulturalnymi. Wychodzą z ofertą do potencjalnego czytelnika, nie czekając aż on sam się w nich pojawi.

Jednym z pomysłów, który może znaleźć zastosowanie przy wyżej wymienionych realizacjach, jest mobilna biblioteka – wózek z książkami. Praktyka, w której obiekt (wózek) jest środkiem do dialogu z czytelnikiem, a zarazem znakiem rozpoznawczym biblioteki, pokazujemy na przykładzie Multimedialnej Biblioteki dla Dzieci i Młodzieży nr XXXI w Warszawie, która regularnie realizuje spotkania promujące czytelnictwo wśród mieszkańców Mokotowa z mobilnym wózkiem w roli głównej. Inicjatywa może być z powodzeniem wykorzystana przez inne biblioteki. Zakłada wyjście z książkami do czytelników w myśl zasady „kultura za rogiem” i wykorzystanie potencjału, którym są tereny zielone w okolicy. Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży XXXI już w pierwszym roku działalności musiała „wydeptać” sobie ścieżki dotarcia do czytelników, gdyż usytuowana jest w głębi osiedlowej ulicy na warszawskim Mokotowie. Oddalona jest od często uczęszczanych szlaków komunikacyjnych, a najbliższym miejscem, w którym można było spotkać przyszłych czytelników, był punkt spacerów i zabaw: II Ogród Jordanowski.

Nikt nie wyobrażał sobie spotkania z dziećmi, z rodzicami bez książek, dlatego zaczęto szukać rozwiązania, które pozwoliłoby przenieść większy księgozbiór w plener. Uwaga została skupiona na atrakcyjnym wyglądzie przyszłej biblioteki, stabilnej ekspozycji książek i plenerowej czytelni, w której rodzice mogliby spędzić czas razem z dziećmi, przeglądając przyniesione książki. Bohaterem poszukiwań okazał się stary rekwizyt teatralny – drewniany wózek dziecięcy, podarowany przez Teatr Lalek Guliwer, który w bibliotece zyskał drugie życie. Drewniana konstrukcja o wymiarach 2 m x 3 m została wyposażona w skrętne koła, które mogą udźwignąć ciężar książek, uzupełniona o kolorowe półki i ozdobne tkaniny, które zasłaniają ściany.

Pojazd został odświeżony i zmodernizowany, umożliwia swobodne przemieszczanie się z biblioteki do pobliskiego parku, a następnie ekspozycję książek. Mobilna biblioteka swoim wyglądem od razu zyskuje aprobatę przechodniów, zarówno stałych użytkowników Ogrodu, jak i osób, które pojawiają się w nim przypadkowo. Gabaryty wozu sprawiają, że jest to zawsze jeden z najbardziej widocznych punktów w parku. Dodatkowo usytuowanie mobilnej biblioteki w miejscu, gdzie mieszkańcy spędzają wolny czas, sprzyja nawiązywaniu kontaktów i ośmiela potencjalnych czytelników do sięgnięcia po książki. Pokazuje, że współczesne biblioteki są atrakcyjne nie tylko ze względu na oferowany księgozbiór, ale i działania, które proponują. Ponadto bezpośredni kontakt, który mają najmłodsi, wertując książki na regale, pozwala wielu rodzicom zauważyć i zrozumieć potrzebę kontaktu dzieci z literaturą. Formuła plenerowej czytelni burzy mit biblioteki jako miejsca zakurzonego i mało przyjaznego. Nie bez znaczenia jest też zaangażowanie i kreatywność bibliotekarzy – ich chęć do rozmów, dzielenie się rekomendacjami, szacunek do wyborów czytelniczych. W ten sposób placówka zdobywa nowych czytelników, których zaprasza do odwiedzania stacjonarnego miejsca przy ulicy Tynieckiej 40a.

Już samo wyjście z wózkiem z biblioteki wzbudza wśród przechodniów poruszenie, bo oto na asfaltowej drodze, po której na co dzień jeżdżą samochody, pojawiają się bibliotekarze pchający drewniany wózek. Nie inaczej jest z powrotem, kiedy to najmłodsi czytelnicy z zainteresowaniem i przejęciem przyglądają się akcji pakowania wózka i jego podróży powrotnej do biblioteki. Ciekawość dzieci, ich szeroko otwarte oczy, są dla wszystkich zachętą do kolejnej wizyty.

Posiadanie takiego wielofunkcyjnego wózka umożliwia realizację działań na większą skalę: do parku wychodzi zespół bibliotekarzy, transportowane są nie tylko książki, ale również leżaki, poduszki, siedziska, rekwizyty do zabaw literackich, które dopełniają aranżacji parkowej przestrzeni.

Instalowany jest plenerowy punkt biblioteczny i dostęp do elektronicznego katalogu książek. Za każdym razem zabierane są książki związane z tematem plenerowych wyjść, dużo nowości wydawniczych oraz te tytuły, które rodzice, dziadkowie mogą pamiętać ze swojego dzieciństwa.

Swobodny charakter całego przedsięwzięcia sprzyja dobrej zabawie i wyzwala pozytywne emocje. Specjalnie na potrzeby wakacyjnych spotkań w plenerze przygotowywane są działania twórcze dla dzieci: np. wykonano przestrzenną papierową żaglówkę, innym razem zabrano duży papierowy ul nawiązujący do książki Piotra Sochy „Pszczoły”, czy stół z opowiadania Franciszki i Stefana Themersonów „O stole, który uciekł do lasu” i oddano je do działań plastycznych użytkowników Ogrodu.

Regularne wyjścia z bibliotecznym wózkiem do II Ogrodu Jordanowskiego zaowocowały w 2017 roku realizacją projektu „Biblioteka w Ogrodzie – plenerowe warsztaty z książką dla dzieci
w wieku 0-12 lat i ich rodziców”, który został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Partnerstwo dla książki”. Do współpracy zaproszono Stowarzyszenie Przyjaciół Książki dla Młodych Polską Sekcję IBBY i II Ogród Jordanowski.

Kluczowymi działaniami, oprócz mobilnej biblioteki. były tu warsztaty twórcze z ilustratorami. Realizacja projektu sprawiła, że biblioteka na stałe zagościła w harmonogramie wydarzeń kulturalnych w dzielnicy i wpisała się w krajobraz miejsca. Wyjście do czytelników poza mury biblioteki zaowocowało wzrostem liczby czytelników, który wyraża statystyka wypożyczeń, frekwencja uczestników wydarzeń, zwiększona liczba polubień w mediach społecznościowych. Poznane osoby podczas działań mobilnej biblioteki wracają i korzystają również z jej stacjonarnej oferty. Najliczniejszą grupę stanowią rodzice z dziećmi do 3 roku życia, w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Wózek z książkami rozpoczął swoje życie od wyjść do pobliskiego Ogrodu, ale na tym nie poprzestaje. Pojazd pozwala włączyć się w wydarzenia organizowane przez inne instytucje, a w zależności od pogody, wyprowadzany jest z książkami również na biblioteczny dziedziniec. Szybka aranżacja terenu, wystawienie kilku leżaków, rozwinięcie trawy, dają możliwość spędzenia czasu na powietrzu z książką i sprawiają, że czytanie naprawdę jest przyjemnością!

Rekwizyt, skrzynia, półka z książkami… – przedmiot, który może zainicjować powstanie mobilnej biblioteki, staje się prostą i atrakcyjną metodą pracy z czytelnikami.

Aleksandra Mostowska

Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży XXXI w Warszawie